O EGO E O "NOSOUTROS"

"El yo es inicialmente un otro. El sujeto se constituye en y por un otro". Jacques Lacan

Nas culturas orixinarias a conciencia lle dá forma a unha realidade colectiva, prima a intersuxeitividade, todo está cheo de vida, o ser humano só é unha especie máis e todo ser vivinte está irmanado na unidade, non existe nin o "yo" nin o obxecto. Constitúe un "nosoutros" que forma parte dunha estructura na que todo se complementa no cosmos.

No pensamento filosófico occidental o "nosoutros" apenas desempeña algunha función, mentres que nas culturas orixinarias, tiña a función dun principio organizativo que exclúe a énfase no individuo, no ego. O nosoutros asorbe ao individuo e require a súa aportación ao conxunto, non elimina ao individuo, lle dá espacio para desenrolar todo o seu potencial pero en beneficio da comunidade.

As linguas implican cosmovisións determinadas que conforman un xeito determinado de filosofar. A lingua toma o lugar do tratado ou discurso filosófico e garda e manifesta a alma dos pobos. Guillermo de Humboldt dicía que o idioma é o seu espíritu e o espíritu o seu idioma. A partires da lingua se nos abre un camiño cara a realidade pensada e vivida. No intercambio de ideas non se fala do "yo". A diferencia do método cartesiano, o nosoutros non se corresponde ao "yo" que se pecha en si mesmo e se ailla de todo o demáis para obter unha seguridade firme e indubidable de que algo existe, precisamente o "yo" pensante. 

A interpretación occidental da realidade utiliza un discurso e unha filosofía que abandona o universo do "nosoutros" trocándoo polo outro diferenciado, se retrocede ao universo pechado do ego no que o nosoutros non existe. Cando o suxeito recoñece ao outro retrocede ao mundo interior centrado no "yo". Co "yo" aparece o obxecto de desexo, as relacións de dominción e a dialéctica entre amo e escravo que orixina a morte da conciencia colectiva. 

PENSAMENTO E LINGUAXE (I)

"Comieron los frutos,

quebraron las ramas, 

quemaron los troncos,

pero no pudieron secar las raices". Cántico indíxena

Cando nos atopamos diante unha diferencia dialectal que rebasa as nosas propias categorías sentimos unha sensación de ruptura e desorientación inicial moi parecida a esa sensación de tensión e agresividade que Jacques Lacan nos dí que experimenta o neno cando ve por primeira vez a súa imaxe especular diante o espello. Pronto ese schok ante o distinto corre o risco de ser clasificado como unha diferencia de grao en torno ao xa coñecido. Entón xorde o "outro" diferenciado, como superior ou inferior. É entón tamén cando intuimos unha relación de poder.

A linguaxe occidental vai configurando a forma de ver e de xulgar a partires dos seus propios esquemas e cánones. Silenciosamente, o pensamento da modernidade vai configurando a nosa mentalidade e a nosa visión do mundo. A forma en que nomeamos o mundo vaille dando estructura a unha forma singular de percibilo e de relacionarnos nel e con el. 

A interpretación devén tamén unha construcción. O aumento da escala amplifica os efectos do acontecido de tal xeito que o sustrato imaxinario colectivo que habitamos serve como referencia para unha vara de medir que é capaz de reproducir a linguaxe  nunha escala invertida. O imaxinario dunha sociedade estructurada en base a relacións de dominación dá como resultado a proxección do "outro" inferiorizado trocándoo pola imaxe normalizada da dominación. 

Desde o etnocentrismo, describindo aos "outros" como "bárbaros" ou "salvaxes", se prepara e normaliza o discurso ben sexa para "conquistalos", no pasado, ou ben para protexelos, educalos ou desenrolalos, na actualidade, en base a unha incapacidade primitiva para organizarense de forma civilizada. É, en definitiva, unha simboloxía que invita a loitar contra un corpo extraño identificado no "organismo social". 

Nas línguas ancestrais non había lugar para os obxectos, tiñan un carácter intersuxeitivo, non había máis que suxeitos e por iso, non existían máis que relacións intersuxeitos. A aparición do obxecto na nosa práctica lingüística revela a configuración dunha visión do mundo vinculada ao obxecto que a modernidade occidental universalizou polo seu afán de dominio e que terá consecuencias para os dominados, convertindo o obxecto no desexo inalcanzable para un suxeito escindido "clivado" (J. Lacan) e na fonte de tantas neuroses por non poder ser satisfeito (S. Freud).

Nas linguas orixinarias ancestrais a vida é o suxeito, todo está dotado de vida, incluído o que para os occidentais é inerte ou está morto. Non existe ruptura entre vida e morte. Este feito implica que a vida é o valor máximo e que todo o que vive se irmana co resto dos seres. O "nosoutros" forma un círculo onde non hai arriba nin abaixo, superior nin inferior. Todo se complementa, forma un entramado e mantén a estructura cósmica do círculo no universo. 

FILIUS PHILOSOPHORUM (II)

O filius philosophorum non é un simple reflexo do fillo de Deus na materia inaxeitada, senón que o fillo do Tiámat amosa os rasgos da imaxe materna primitiva marcadamente hermafrodita. Ten nome masculino e pon de manifesto a tendencia ao compromiso co reino subterráneo rexeitado polo espíritu e identificado co mal. É unha concesión ao espiritual e ao masculino ainda que leva en sí a gravidade da terra e o fabuloso dos seres primitivos animais.

Esta resposta do mundo matriarcal amosa que non é insalvable a fenda que o separa do mundo patriarcal, xa que o inconscente contén en sí o xerme da unidade de ambos. A esencia do conscente é discernimento, diferencia e a causa da conciencia hai que separar entre si os contrastes contra naturam. Os constrastes se atopan na naturaleza, os extremos se tocan, como sucede co inconscente, sobre todo no arquetipo da unidade onde están eliminados os contrastes. Pero coa manifestación do inconscente comenza a disociación, como na creación, cada acto de adquisición da conciencia é un acto de creación.

Coa clara tendencia do inconscente á cuaternidade, existe unha inseguridade continuamente acentuada ente o tres e o catro. Mercurius e quadratus pero tamén a serpe tricéfala e a trinidade. A inseguridade remite a un tan como, é dicir, as posicións centrais son tanto cuaternarias como terciarias. Tamén a psicoloxía do inconscente presenta unha perplexidade semellante: a función está contaminada de tal xeito polo inconscente colectivo que ao tornarse conscente, leva con ela tamén o arquetipo da individualidade. O catro ten a significación do feminino, o maternal, o físico; tres equivale a masculino, paternal, espiritual. Polo tanto, a inseguridade entre catro e tres equivale a unha vacilación entre o espiritual e o físico. 

A totalidade do ser humano é a meta á que conduce o desenrolo anímico no proceso psicoterapéutico. Está relacionada con premisas ideolóxicas e relixiosas. Ainda que a persoa crea non ter prexuizos, está condicionada de antemán pola historia, na súa conduta, na súa linguaxe, no seu pensamento e na súa moral, aínda que non teña conciencia delo por falta de instrucción ou de autocrítica. Polo tanto, unha análise da súa situación deixa ao descuberto os presupostos espirituais que van máis lonxe das súas determinacións persoais, de aí que se presenten durante o sono símbolos da unidade, os mándalas, ou en forma de impresións visuais durante o estado de vixía, actuando como compensación da contrariedade e a conflictividade da situación conscente.

Hai en nós algo que se aferra, a miudo, coa forza da desesperación á unión, é como se nos precipitaramos na nada buscando un chan firme onde residir. Nese caso non nos é válido ningún apoio exterior, temos que achalo dentro de nós mesmos. Pero o camiño que conduce á meta é ao principio caótico e infinito e só van aparecendo os sinais de forma moi gradual. O camiño non é recto, senón cíclico, en forma de espiral, por iso os soños, como manifestacións do inconscente, xiran en espiral ao redor do seu centro, da meta, da totalidade, da curación.

ANIMISMO E MEMORIA

"Al ver, imaginar y nombrar las cosas...manifestamos una perspectiva determinada de enfocar, captar, representar, explicar y analizar la realidad...". Lenkersdorf

Nas culturas ancestrais dábase unha complexa interrelación entre o mundo material e o dos espíritus e entre o mundo humano e o mundo natural. Existe unha ausencia dos límites que caracterizan a comovisión occidental. É unha forma diferente de relacionarse coa naturaleza. Creamos ou non no animismo, o certo é que as ideas primarias que temos sitúanse entre o "espíritu da terra" e o "espíritu do ceo". 

O discurso histórico do poder aliena o pensamento e invirte os valores. Se trata sen dúbida de falta de madurez ou como diría Piaget, dun pensamento infantil. Pero, como se sabe, a madurez non é un atributo da "obra de arte" e se é no pensamento infantil onde podemos ver unha realidade máis ampla entón, medramos ao revés. 

Ao tocar a forma instantánea das cousas, intuimos a súa alma e sentimos por elas a máis sublime aceptación.  Para infinidade de culturas non era extraño enterrar aos seus mortos cos atuendos e utensilios cos que vivía; o óbolo que os gregos poñían sobre a boca do morto como pago a Caronte ou os tesouros que os exípcios gardaban nas tumbas constitúen unha forma simbólica da súa cosmovisión: a relación entre o mundo dos homes e outros mundos: o dos deuses, o da naturaleza, o dos mortos. 

A palabra feitiço (encantado) deriva da palabra latina factitious (feito máxicamente) e foi adoptada polos portugueses  que observaron na África occidental a veneración que certas tribus lle tiñan aos obxectos da naturaleza, feito que contrasta coa cosmovisión occidental, ilustrada por Adorno na súa "Dialéctica del iluminismo": El animismo había animado las cosas, el industrialismo cosifica las almas". Obsérvanse claramente dúas formas de comprender o mundo que se xogan o seu dereito á existencia, ainda que haxa unha forma de organizalo que pretende ser a única e a verdadeira. 

A ALMA DO COSMOS

 "El hombre es un cosmos pequeño y el cosmos es un hombre grande". Muhammad Igbal

A alma, unidade metafísica, principio e causa do Universo, é principio de vida, non hai nada sen principio vital. É o verdadeiro acto e o que lle dá forma a todas as cousas por medio da conciencia. Onde está a alma, o espíritu, a vida, está o todo. Na totalidade do universo se revela o acto da alma no mundo como unidade. A coincidencia de materia, forma, alma e vida e a orixe da unidade e de todo ser vivinte.

Existe unha comunión entre os distintos niveles da realidade: o inferior e o superior, o mínimo e o máximo, o universo e Deus. A vida o unifica todo, de tal xeito que a infinitude do universo e a infinitude divina coinciden. A unidade divina é o principio da vida infinita e nela se acha a fonte do universo infinito, a auga permanens.

Os infinitos mundos áchanse no universo alumeados pola alma eficiente. A materia universal é o suxeito e a potencia pasiva do mundo e a alma, o principio universal, a potencia activa e a luz intelixible do universo. Son os dous principios do universo. O natural e o subrenatural manteñen unha íntima conexión a traveso da alma que é a que permite o coñecemento e a contemplación da unidade do cosmos. A divinidade está no interior da pluralidade das cousas e dos individuos infinitos na diversidade do universo infinito. O divino é a unidade cosmolóxica sen ser o cosmos, é a naturaleza sen ser a naturaleza, é a alma da alma do mundo. 

O universo animado é o paradigma da perfección e a beleza. A alma do mundo habita nas entrañas da materia que é inmanente a ela, sen embargo, a alma é trascendente. Calquera parte do cosmos ten en sí mesma alma, contén en si misma algo que está animado. A vida é o primeiro acto formal e eficiente da naturaleza. O principio vital non constitúe un accidente da disposición e a estructura dos mundos, senón que é a súa esencia. Todo ser vital se move, por un lado, cara ao seu principio natural,  interior e vital, e polo outro cara o exterior, cara o universo.

MANDALA E PEDRA FILOSOFAL

"Porque muchos son los llamados, pero pocos son los elegidos." Jesús de Nazaret 

"... facilis descensus Averni, noctes atque dies patet atri ianua Ditis; sed revocare gradum superasque evadere ad auras, hoc opus, hic labor est.". Eneida (Virgilio)

Mándala en sánscrito significa círculo máxico. O seu simbolismo abrangue todas as figuras ordeadas de forma concéntrica, superficies circulares en torno a un centro, redondas ou en cadrado, así como todas as disposicións radiais ou esféricas. O mándala auténtico é a imaxe do noso interior que se constrúe gradualmente por medio da fe, da intuición, e da imaxinación activa. É a individualidade que aparece a partires da totalidade, da unidade con Deus; o punto central, o pan vivo que descende dos ceos, o círculo no que se comprenden o conscente e o insconscente, o centro da totalidade do ser humano.

O mándala é a roda do mundo que representa o curso da existencia humana en cuio centro está Deus, símbolo de todas as forzas divinas de naturaleza creadora. Deus nos conduce á fonte da vida espertándonos do sono cun espello por pensamento como instrumento de navegación e guía imprescindible para escrudriñar os sendeiros. É o coñecemento da alma a través de Jesús o que nos amosa o camiño, o sentido da vida e os seus segredos; a auga da vida que todo ser humano posúe, "despreciada polos necios porque supoñen que todo o bo procede de fóra".

A auga permanens da que xorde a nosa pedra máis preciosa é o espíritu. Esta auga permanente é a pedra filosofal: "lapis enim est haec ipsa permanens aqua, et dum aqua est, lapis non est". É a quintaesencia dos catro elementos a partires da unidade de Deus. O círculo volve a xurdir do triángulo inscrito no cadrado: o dragón que se devora pola cola. Afirmaban os filósofos que o cuadrángulo tería que converterse en triángulo; é dicir, en corpo, espíritu e ánima e á súa vez éste en círculo. O Rosarium philosophorum dí: "Haz con el hombre y la mujer un círculo y saca de éste el cuadrado; y del cuadrado, el triángulo. Haz el círculo y tendrás la piedra filosofal". Une un home e unha muller polo espíritu santo e terás a pedra filosofal: ¡a vida!.

ALQUIMIA, PSIQUE E RELIXIÓN (I)

"El miedo a sufrir es peor que el propio sufrimiento". "Sólo una cosa hace que un sueño sea imposible: el miedo a fracasar".  El Alquimista (Paulo Coelho)

A alquimia é con respecto ao cristianismo como o soño respecto da conciencia, e da mesma forma que éste compensa os conflictos da conciencia, a alquimia aspira a encher os vacíos deixados pola tensión das contradiccións do cristianismo. Trata, preferentemente o xerme da unidade escondido no caos do Tiámat e constitúe a resposta á unidade da divinidade que ten propiedade trinitaria na alquimia influida polo cristianismo e triádica na alquimia pagana. Para algúns resposta á unidade dos catro elementos e constitúe unha cuaternidade.

O cristianismo elevou a antinomia do ben e o mal á importancia dun problema mundial e mediante a formulación dogmática da contradicción a un principio absoluto. Neste conflicto o cristianismo participa como protagonista do ben no drama do mundo. Pero o seguemento do cristianismo significa un sufrimento insoportable para a inmensa maioría das persoas. A práctica pastoral da igrexa viuse obrigada a "aliviar o xugo" o que supuxo unha reducción considerable da dureza e rixidez do conflicto relativizando a práctica do ben e o mal. O ben equivalería a un seguemento incondicional de "cristo" mentres que o mal representaría un impedimento a este propósito. Prodúcese deste xeito unha aproximación ao arquetipo psíquico da individualidade. 

Para o cristianismo existe unha fendidura que atravesa o mundo: a luz loita contra as tembras, o superior contra o inferior que, sen embargo son a mesma cousa no arquetipo psíquico da individualidade. Aínda que o dogma condene o pensamento de que os dous son igual a un, a práctica relixiosa permite unha realización aproximada do símbolo psíquico natural, a individualidade unida en sí. Contra isto o dogma insiste que tres e un son a mesma cousa, pero nega a posibilidade de que catro sexa igual a un. Como sabemos, os números impares son masculinos mentres que os pares son femininos desde tempos remotos. Segundo isto, a trinidade é unha deidade marcadamente masculina respecto á cal non ofrecen unha equivalencia completa a androxinia de Cristo e a especial posición e elevación da nai de Deus. Con esta constatación se chega ao axioma central da alquimia, a frase de María Profetisa: "El uno se convierte en dos, el dos se hace tres, y del tres sale el uno en forma de cuatro".

Deslízase así, entre as cifras impares a dogmática cristiá das cifras pares que representan o feminino, a terra, o subterráneo, incluso o mal mesmo. A súa personificación é a serpens mercuri, o dragón, que se enxendra e destrúe a si mesmo e representa a prima materia. Este pensamento básico da alquimia remítese ao Tehom, a Tiámat co seu atributo de dragón e con el, o mundo primitivo matriarcal, que foi vencido polo mundo patriarcal, un mundo masculino, na teomaquia do mito de marduk. A transformación histórica mundial da conciencia cara o lado masculino compénsase polo primitivo masculino-feminino do inconscente. Xa nalgunhas relixións precristiás prodúcese unha diferenciación do masculino na figura da especificación pai-fillo cuxo cambio adquire logo no cristianismo unha importancia máxima. Se o inconscente fora simplemente complementario, acompañaría esta transformación do conscente mediante a manifestación da nai e filla para o que se dispuña de material no mito de Deméter-Perséfone, pero prefiríuse o tipo Cibeles-Atis na figura da prima materia e filius macrocosmi, co que deste xeito non se amosa complementario, senón compensador. Deste xeito o inconscente non se amosa dun xeito simplemente contradictorio respecto ao conscente, senón que é coma un compañeiro máis ou menos modificador. 

O tipo de fillo non saca do inconscente primitivo unha filla como imaxe complementaria, senón tamén un fillo. Este feito se correlaciona coa encarnación do Deus espíritu puro na naturaleza humana terrena posibilitada mediante a acción enxendradora do espíritu santo no ventre da "virxen María". Deste xeito, o superior, o espiritual, o masculino se inclina cara o inferior, o terreo, o feminino e deste xeito, a nai que procede do mundo patriarcal, compracendo ao masculino, enxendra un fillo mediante o instrumento do espíritu humano; non o contrario de Cristo, senón a súa correspondencia misteriosa; non un home-deus, senón un ser fabuloso de acordo coa esencia da nai primitiva. A encarnación de Deus no home tiña a apariencia dunha aproximación do principio masculino do mundo patriarcal ao principio feminino do mundo matriarcal, co que este último sinteuse movido a unha igualación do mundo dos pais. 

"HIEROFANIAS"

"La naturaleza en su totalidad  es susceptible de revelarse como sacralidad cósmica...El Cosmos en su totalidad puede convertirse en una hierofanía.". Mircea Eliade

Cada relixión é unha estructura organizada en torno a un grupo de cousas sagradas coas súas crenzas e ritos. Pero non necesariamente as cousas sacras son superiores ás profanas, poden adquirir máis poder, pero non máis dignidade. Os ambitos da experiencia relixiosa son, o da vida ordinaria (o profano) cuxa característica é a espontaneidade o o sacro cuxa característica é o estupor. A división da realidade en profano-sagrado non é axeitada, xa que son dous polos dun mesmo continuo. O sacro non altera a realidade física dos seres, senón que é unha nova forma de "ver" a mesma realidade. Un cadro non son só formas e cores, a estructura da pintura está organizada de tal xeito que se pode apreciar a arte impresa nel, pero non deixa de ser o mesmo cadro. 

As manifestacións do "misterium" son realidades presentes en todas as relixións e a súa función é facer presente o misterio do mundo. A súa estructura é sempre bipolar xa que unen unha realidade trascendente e unha realidade inmanente, a mundana. Pode ser persoal ou azarosa, e escolle calquera realidade para manifestarse utilizando un medio e un código que simbolizan os atributos do misterio.

O espacio e o tempo son os principais ámbitos das hierofanías. O espacio como dimensión constitutiva da persoa corpórea queda por elas sacralizado. O tempo (pasado, presente e futuro), entendido como tempo cíclico natural sagrado, binomido de vida e morte, eterno retorno; edén, diluvio, augas lustrais ou mito cosmogónico do "parto orixinal", diferenciador dos principios masculino e femenino; da orixe a partires dun só Ser ao orixe a partires de dous seres. A sacralización do futuro acentuará a visión dun Deus distinto do mundo e iniciará a nova experiencia da fé como resposta.

Os ritos iniciáticos suporán un estado de ánimo sen o cal será imposible "lograr o paso dun xeito de ser a outro"; sustituirse por unha "nova" forma de ser. Aínda que non sexa precisa a conversión para lograr unha "auténtica revolución interior", a persoa renunciará a vivir a súa "vida intramundana" para liberarse, iluminarse ou salvarse. A relixión obrigará á persoa a introducir na súa vida un "supra" e un "prius" que desprazará o mundano a un segundo plano; tratarase de vivir dun xeito diferente, dunha forma nova.

SOÑANDO CON KEPLER

"En cada hombre, en cada individuo, se contempla un mundo, un universo.". Giordano Bruno

Coa aparición, no século XVI da ciencia moderna, se libra a primeira das batallas para o abandono da nosa provinciana visión do mundo; é dicir, a idea de que o Homo sapiens era o centro do Universo como dicía Aristóteles.

Como diría Koyré (1962), se destacou con frecuencia que a destrucción do Cosmos e a perda pola Terra da súa situación central e única levaron inevitablemente ao ser humano a perder a súa posición privilexiada no drama teo-cósmico da creación no que ata entón era protagonista. Ao final atopámonos co mundo do "libertino" de Pascal que exclamaba "el silencio eterno de estos espacios infinitos me espanta", e xorden o nihilismo e a desesperación. 

Tal espanto pode compensarse poboando o ceo con outras intelixencias como facía Epicuro que poboara o Universo de mundos semellantes ao noso. Coñecería a Universalidade das leis da naturaleza verificada nos campos da física e da química que permite, por extrapolación, afirmar que se a aparición da vida foi posible na Terra, tamén é posible noutros mundos. O principio de converxencia que non é máis que unha formulación particular deste principio, afirma que a aparición da intelixencia é inevitable.

Lucrecio abraiábase da capacidade da naturaleza para producir especies: " El mismo principio nos persuade de que el cielo y la Tierra, el Sol, la Luna, el mar y todo aquello que vive, lejos de ser los únicos de su especie, existen por el contrario en número infinito...".

Giordano Bruno convencido da validez do sistema de Copérnico, expresou a súa convicción de que tanto a grandeza do poder divino como a perfección da naturaleza se manifestaban na existencia de mundos innumerables (1591). Foi entregado á Inquisición por isto, ademais de por negar a divinidade de Cristo, no ano 1592 e queimado vivo no 1600. 

Kepler en "El sueño de Kepler o somniun" que apareciu no ano 1434 despois da súa morte, Cyrano de Bergerac (1657) en "Les etats et Empires de la Lune", Fontanelle nos "Entretiens sur la pluralité des mondes habités" (1686) e Huygens no "Cosmothéoros" (1698) insisten na existencia doutros mundos, polo que podemos seguir soñando.

"¿Qué es la vida? Un frenesí.

¿Qué es la vida? Una ilusión,

una sombra, una ficción,

y el mayor bien es pequeño:

que toda la vida es sueño, 

y los sueños, sueños son.". 

Pedro Calderón de la Barca

"O NUMINOSO"

"...La vida es el punto de apoyo para la verdad del espíritu." C. Jung


En tempos prehistóricos realizábanse rituais relixiosos para asegurar o éxito nas cacerías. A necesidade de invocar un poder sobrenatural sentíase nas comundiades agrícolas posteriores cuxos rezos estaban encamiñados a asegurar unha colleita abundante ou chuvia suficiente para que a terra fose fértil. Aínda que a relixión posúa o seu lado escuro e fora utilizada nalgúns casos para reforzar a intolerancia e o dogmatismo, o feito relixioso é múltiple e variado e se preocupa dos temas fundamentais da existencia humana, plantexando cuestións como a creación do mundo, o significado da vida, o alén, o comportamento ético ou a felicidade persoal.

A palabra "relixión" procede do verbo "religare" que significa vincular, atar; significaría a subordinación e a vinculación co sobrenatural, coa divinidade. Dependendo de como a viva a persoa, predominará nela o sentimento, a intuición ou a contemplación. Pero hai quen prefire derivar a palabra do verbo "religere" que significa voltar a elexir e sjgnificaría ser un escrupuloso cumpridor dos deberes e as leis doutrinais, culturais ou sociais.

Para E. Durkheim é unha proxección simbólica da identidade do clan ou da tribu. A acción colectiva do clan é a que suscita a sensación de poder, de forza misteriosa, do sacro. Esta potencia sacra da manifestación da sociedade como conxunto se transfire ao Tótem que é o corpo visible do divino. As prohibicións ou tabús aseguran a integridade das institucións e a regularidade dos fenómenos sociais.

Rudolf Otto, tenta describir a estructura das reaccións humanas diante a experiencia do "sagrado". A presencia do "numinoso" é un poder que está máis aló do individuo, "misterium" que trascende a experiencia de calquera ser humano. É unha realidade trascendente. Algo totalmente outro. Non é producto do individuo, senón o obxecto da súa experiencia relixiosa. É profundamente humano pero non é universal en canto á experiencia. A experiencia relixiosa está ligada a un estado de ánimo intenso, "tremens" que fai tambalear os fundamentos do propio individuo e fai que se senta pequeno e inseguro. O tremendo non ameaza á persoa no que ten, senón no que é, na súa raiz, no seu ser. É un sentimento de temor ao descoñecido, ao inabarcable, á divinidade. O numinoso é "fascinans" e atrae, capta, embarga, fascina. Algo que deixa á persoa literalmente "maravillada", "gozosamente desconcertado", diante tal apertura de hourizontes. É unha nova orde de valores. A persoa queda enfeitizada, exaltada até o vértigo e a embriaguez.

O "Misterium tremens e fascinans" apórtalle á persoa tal confianza que descobre como a súa inseguridade se ve protexida polo misterio provocando unha disposición psicolóxica e vivencial cara o seu interior e unha manifestación social cara ao exterior que se manifesta no mundo, como diría M. Elíade. O sagrado e o profano son dous xeitos de estar no mundo, dúas situacións existenciais. Pero hai que estar atento ás manifestacións do sagrado, ás "hierofanías". Trátase sempre do mesmo feito misterioso, a manifestación de algo completamente diferente, dunha realidade que non pertence ao "noso mundo", en obxectos que forman parte do "noso" mundo "natural "profano".

INDUSTRIA DE EXPERTOS

Hoxe existen numerosos eruditos que son só fachada. A industria do experto medra e son as novas voces autorizadas na pantalle de televisión. Non importa que acumulen erro tras erro. Fabricar especialistas convirteuse nun novo negocio. ¡Me gustaría ser experto! A regra de ouro é ser simple e non dubidar, sobre todo atacar. Así medran as promocións de expertos que só o son en dar opinións para "andar pola casa". 

Non son quen de adiviñar o fiasco do sistema financieiro internacional que dou paso á crise do sistema actual e as súas consecuencias. En economía erran prácticamente o cen por cen das súas previsións, O experto medio acerta tanto como un chimpancé tirando dardos. Pero non por iso deixan de inundar os medios de comunicación cos seus "comentarios expertos" de por qué suceden as cousas e como se desenrolarán.

Cando están absolutamente seguros porque a certeza é, precisamente o que venden, saltan todas as alarmas. Son un exército de inútiles que tentan dicirnos nos medios de comunicación como debemos vivir a diario. Cada experto ten a súa jerga, utiliza un código que lle permite presentar uns poderes cos que os demais non contamos. Pero non hai expertos xenuinos, todo é unha farsa. Sen embargo aos gobernos lles encanta presentar expertos para excusar os seus erros. Se sae ben eres un xenio e no caso contrario, a culpa é dos expertos. 

A televisión precisa polo seu formato unha pequena dose de violencia "unha pelexa de galos" e unha serie de persoas ao redor dunha mesa que se "tiran os ladrillos" cumpren co requisito. A finalidade é nula, un de cada tres "eruditos" fallan nas súas prediccións. É como facer suposicións ao azar. Dannos a opción máis falsa e preséntannola como a máis acertada. Prácticamente todos os estudos publicados na prensa económica son erros. Sería mellor que os expertos recoñeceran a súa ignorancia e o pouco que saben sobre a economía. A excusa é que o mercado é volatil.

CARA UNHA SOCIEDADE MADURA

"Caminante, no hay camino, 

se hace camino al andar.

Al andar se hace camino,

y al volver la vista atrás

se ve la senda que nunca

se ha de volver a pisar.". A. Machado

"Un ser maduro es aquel capaz de resolver sus propios conflictos y amar en libertad.". S. Freud

A madurez é aquel estado de coñecemento e bo xuizo, prudencia e saber que se foi acadando ao longo do tempo e que conduce a xestionar a vida psicolóxica da persoa de xeito positivo. É o que nos permite dirixir e gobernar a nosa psicoloxía para que consigamos camiñar pola vida e conseguir os froitos axeitados. 

A madurez é plenitude para reflexionar sobre os sentimentos, as ideas e a vida en xeral, traducindo dita reflexión nun proxecto de vida coherente, atractivo, realista, positivo e duradeiro. Constitúe unha mixtura de acerto, xuizo, sensatez, prudencia e criterio que nos permitirá chegar á meta que é a propia vida.

A vida supón navegar en contra da corrente unhas veces e outras a favor do vento; erguernos cando caemos, superar os fracasos que ameazan con levarse por diante todo e enfrontar os problemas e as dificultades.  Vidas en liña recta non existen, salvo nas novelas e o soño mítico dunha felicidade completa é unha utopía; pero cabe certa felicidade cando se alcanza a madurez, o sosego e a paz. A felicidade e a madurez total quedan desmentidas co paso dos anos. 

Adscríbirse ao mito do progreso indefinido resulta hoxe ridículo porque os grandes avances técnicos están deshumanizando ao ser humano. Pero tampouco podemos instalarnos na nostalxia. A ollada correcta áchase no presente que aprende do pasado e escudriña as posibilidades do futuro. Por iso a madurez non pode entenderse nunca coma un destino definitivo ao que un chega e no que se instala con carácter definitivo. Hai que vela como un camiño en permanente construción, un proceso de coñecemento e independencia progresivo que vai mellorando co paso dos anos. Son momentos de discernimento e lucidez nos que imos aprendendo a vivir.

A madurez é crecemento persoal, un proceso escalonado de organización dos grandes argumentos da vida, das emocións, dos sentimentos e saber vencer as dificultades que nos depara a existencia nas distintas circunstancias. Non é algo que se pon de relieve nun momento puntual, senón que se traduce nunha conduta prolongada que nos vai ofrecendo criterios sólidos de coherencia e equilibrio. Refléxase nun estilo, nun xeito de funcionar, á que pode aplicárselle a etiqueta de persoa madura. 

"Todo sentimento é a percepción confusa dunha verdade.". G. Leibniz

A ORIXE DA TRAXEDIA (II)

"Nuestras estructuras hereditarias yacen listas para ser conformadas de mil maneras distintas dependiendo del modo en el que el niño es educado...". J. B. Watson

Schrödinger desenrolou o concepto de información xenética e introduciu a noción de código e de programa tomados ambos da cibernética. Para él: "La fibra cromosómica contiene, cifrado en una especie de código natural, todo el futuro de un organismo...". Pero os xens non determinan o propio destino, xa que unha conduta determinada xenéticamente pode ser modificada ambientalmente, o mellor exemplo é a Fenilcetonuria, polo tanto, xeralmente se acepta que a educación e a naturaleza poden modelar os xens e participar na determinación da conduta.

A división está presente desde o principio na historia da creción. Na nosa cultura a actitude cara o ben e o mal está fortemente influenciada polos dogmas da teoloxía xudeo-cristiana. No libro primeiro do Xénesis se fala só de polarizacións: luz-tembras; sol-lua, etc. Se dí que o ser humano foi creado como "home-muller" e que Adán desexaba proxectarse cara ao exterior e darlle forma independente a unha parte do seu ser. A palabra que Lutero traduciu por costela (en hebreo tselah), é da familia de tsel: sombra. A sombra contén todo aquelo que o ser humano considerou malo. Pero a división aínda non alcanza a conciencia xa que Adán e Eva non recoñecen a súa diferencia e permanecen na integridade do Paraiso. Sen embargo a división das formas fai posible a intervención da serpe que promete á muller que se come do froito da árbore da ciencia distinguirá entre o ben e o mal e terá discernimento. Con este feito, os humanos abren os ollos á división e á polaridade, aparece a realidade e chegan á conclusión de que o ben e o mal son dous aspectos da unidade e polo tanto interdependentes para a existencia. Perden a conciencia cósmica polo "pecado orixinal" e teñen que abandoar o "Paraiso", o xardín da unidade, e precipitarense no mundo polar das formas materiais.

O pecado do ser humano consiste na súa separación da unidade. Esta é a herdanza xudeo-cristiana do pecado orixinal: ser pecador é sinónimo de ser polar; é dicir, de existir. O ser humano é pecador e está obrigado a camiñar entre elementos opostos ata que sexa perfecto e se integre coa unidade, co pai que está nos ceos. O camiño a traveso da polaridade sempre leva consigo o sentimento de culpa. Esta observación teolóxica foi fatídica para a historia do cristianismo. O afán dos fieis por non pecar e de fuxir do mal conduciu á creación da "sombra" que fixo do cristianismo unha das relixións máis intolerantes con inquisición, caza de bruxas e xenocidio.

A polarización do ben e do mal conduciu á contraposición nesa e noutras relixións de Deus e do diaño como representantes do ben e do mal. Ao facer ao diaño como adversario de Deus, fíxose entrar a Deus na polaridade co que Deus perde a súa forza salvadora. Deus é a Unidade que reúne en sí todas as polaridades sen distinción, mentres que o diaño é, como dicía Xesús: "...el príncipe de este mundo...". Sempre se representou ao diaño como señor da polaridade: "cornos, pezuñas, tridentes, pentagramas (con dúas puntas cara arriba), etc. Esta terminoloxía implica que o mundo é diabólico; é dicir, pecador e non existe posibilidade de cambialo polo que os "guias espirituais" exhortarán a abandoalo.

A filosofía e a psicoloxía saben que nun mundo de polaridades non se pode asumir un único polo. A contemplación do ben e do mal provócanos profundas angustias. Durante miles de anos da nosa existencia interiorizamos elementos culturais que nos obrigan a desprazar da nosa conciencia pensamentos e sentimentos á sombra que formarán parte do insconscente colectivo e que aflorarán en forma de complexos que perturbarán a nosa vida. Faga o que faga o ser humano fallará, é dicir, pecará. A redención pasa por anhelar a unidade, pero anhelar a unidade é imposible para o que renega dunha parte da realidade e aparece a cumpabilidade.

Sabemos que é un grande reto cuestionar o principio considerado ortodoxo de facer o ben e evitar o mal. Tamén sabemos que suscita temor, un temor que o individuo conxura aferrándose ás normas que rexiron ata agora. O ser humano non é culpable; a dúbida orixínase no verbo, no percorrido do discurso ao longo dos anos, non se orixina nos actos. Fuxir da culpa e do pecado esixe que sexamos conscentes con serenidade, sen medos nin angustias, de que formamos parte da polaridade e de que a polaridade está en todo. A fin de contas, o segredo do mal reside en que en realidade non existe, que é unha forma de ollar (de percibir). O mal é un producto artificial da nosa conciencia.

A sombra é a zona de nós que non está iluminada pola luz do coñecemento; é dicir, pola conciencia. A simple contemplación do contido da sombra leva á luz as tembras e fai que desapareza. O obxectivo do ser humano reside en iluminalo todo por medio do coñecemento. Esta posibilidade é a única actitude que lle permite contemplar os fenómenos tal como son. O renunciamento ao mundo e o ascetismo non son as opcións máis axeitadas. Os mandamentos e prohibicións están xustificadas ata que o ser humano esperta ao coñecemento e pode asumir a súa reponsabilidade. A Unidade é amor e Deus non fai distincións entre o ben e o mal. 

O PRINCIPIO DA DIVISIÓN E DA POLARIDADE (I)

"La vida toda no es más que interrogaciones hechas de forma que llevan en sí el germen de las respuestas...". Gustav Meyhrinck, Golem

Todo o panorama cósmico está xerado polos seus propios habitantes. Coa vida aparece a creación, o nacemento da conciencia cristaliza a realidade. O noso universo está constantemente dividíndose, cada proceso subatómico ten a facultade de multiplicar o mundo; o noso corpo, o noso cerebro e a nosa conciencia se divide repetidamente. O Ser, estado cósmico da conciencia se divide en múltiples conciencias unitarias que se multiplican e se deviden eternamente.

No segundo libro da creación Adán, primeira criatura humana (andróxina) é depositado no Edén, xardín no que hai dúas árbores especiais: a árbore da vida e a árbore da ciencia do ben e do mal. Adán é a criatura total, aínda é un co todo. Pero concibe o desexo de proxectarse cara o exterior e darlle forma independente a unha parte do seu ser. Deus toma un costado de Adán e con el fai algo independente. A partires de aí, pérdese a unidade, a conciencia cósmica, e comenza a polaridade. Os mitos de todos os pobos e de todas as épocas recoñecen este tema central da condición humana e o representan en imaxes semellantes.

A partires da división da conciencia, a historia do ser humano vai ser a historia da persecución da totalidade, da unidade que se lle presenta inalcanzable. A polaridade condea ao ser humano a camiñar entre elementos opostos ata que o integre e asuma todo e volte a ser un coa totalidade. Na traxedia grega, o ser humano debe obtar entre dúas posibilidades e decida o que decida, nunca acertará. Na Unidade se reunen todas as polaridades sen distinción, mentres que a polaridade e a división son o principio deste mundo. A terminoloxía relixiosa suliña que o mundo polarizado é pecaminoso, diabólico, polo que todos os guias espirituais exhortan a abandoalo.

As relixións nunca emprenderon a tentativa de converter este mundo nun paraiso, pola contra, ensinan a forma de aillarse del para regresar á unidade. Toda aplicación do potencial humano para unha fin funcional tende a ser diabólico. A "verdade" destrúe as ilusións coas que o noso "yo" tenta evadirse. Préstase mal aos ensoños sentimentais e ao engano dun mesmo. No Sandokai un dos testos básicos do Zen se dí: "Luz y oscuridad están frente a frente. Pero la una depende de la otra como el paso de la pierna izquierda depende del paso de la derecha.". O versículo 22 do Shinjinmei, o máis antigo texto do budismo Zen dí: " Si queda en nosotros la más mínima idea de la verdad y el error, nuestro espíritu sucumbira en la confusión.".

O ser humano non é pecador nin culpable e non debe deixarse abrumar pola dúbida, xa que a división non é pecado nin é a personificación do mal. O medo é encollemento e represión, unha actitude que impide a verdadeira apertura e expansión. Para alcanzar a unidade hai que facer algo máis que fuxir e pechar os ollos. Por enriba de toda polaridade está a "luz", a escuridade aparece co paso á polaridade cuxa fin e exclusivamente facer recoñecible a luz e servirlle como soporte. A luz existe, a escuridade non. A escuridade nada pode contra a luz. Os aspectos escuros, a sombra, só é ameazadora mentres permanece na escuridade. A simple contemplación do contido da sombra leva a luz ás tembras.

A contemplación é a fórmula para adquirir coñecemento dun mesmo, transforma a calidade do contemplado, xa que fai a luz, é dicir, o coñecemento. O ser humano enganado por un espellismo pensa que o mundo é imperfecto, e non se decata de que só a súa ollada é imperfecta e lle impide ver a totalidade. Temos que aprender a recoñecernos en todo, percorrendo sen temor a existencia conscentemente. O renunciamento do mundo e o ascetismo non son axeitados para alcanzar o obxectivo. Precísase valor para enfrontar conscentemente os desafíos da vida. Só a conciencia que nos permite observarnos a nós mesmos, pode facer que non nos desviemos do camiño. A lei máis íntima de cada persoa é a obriga de unificarse con todo o que existe. O instrumento de unificación é o amor, o principio do amor é abrirse e recibir o de fóra. O amor busca a unidade, une, non separa, porque o amor converte o "ti" en "eu" e o "eu" en "ti". É unha afirmación sen límites nin condicións, quere ser un con todo o universo.