INTERDICTO E NEUROSE

"No hay pesar más desgraciado que la costumbre de permanecer indeciso".  William James

Tabú é unha palabra que os polinesios utilizaban para referirse ao sacro para diferenciala da palabra noa que significaba o ordinario e accesible a todo o mundo. O mundo sacro ten para os pobos denominados "primitivos" un significado antagónico co mundo profano. Son dous estados da conciencia que orientan a conducta cara a bipolaridade. 

Existe unha separación esencial que caracteriza a continuidade entre os seres sacros e os profanos. A inclinación natural do sacro é extenderse sobre o profano pero, o estado que maior poder de acción teña, se impondrá e expulsará ao outro da conciencia.

Existen, nestes pobos, toda unha serie de ritos para encarnar a separación entre un estado e o outro. A súa función era impedir que se mezclaran e que houbera aproximacións indebidas coa fin de gardar o equilibrio e que un estado non invadira o dominio do outro.

Os ritos se limitaban a prohibir determinado tipo de actos cuxa violación se consideraba un desencadeante automático de desordes de todo tipo padecidos por aquel que os infrinxia. Deste xeito, o interdicto pasou a ter unha significación inquietante e perigosa. É o que hoxe entendemos por tabú grazas á interpretación que Freud fixo do mesmo.

Polo contaxio inherente a todo acto sacro, un ser profano non pode violar un interdicto sen que a forza sacra á que se aproxima indebidamente se extenda sobre el, emerxendo desde a escuridade para establecer "o seu imperio", invadindo a conciencia da persona con contidos inusitados e prohibicións ancestrais.

"O inconscente é crepuscular ata a escuridade e dispón dunha morea inconmensurable de datos e estratificacións depositadas no decurso das civilizacións ancestrais". Viviu a vida da familia, a do clan, a da fratría; vive a da sociedade moderna, e vivirá a das civilizacións vindeiras.

O inconscente preexiste sempre e nun mundo bipolar, o ego amosa sempre unha actitude ambivalente diente o obxecto prohibido. Por unha parte, experimenta o desexo de realizar o acto, e pola outra, o medo estampado no seu sistema límbico o reprime. A prohibición é conscente, pero a tendencia interdicta é plenamente inconscente polo que a persoa non se decata e a ignora. É precisamente, esa dobre vertente a que converte á persoa en neurótica. 

A orixe non hai que buscala na experiencia individual, senon nos resíduos da experiencia de toda a humanidade. Trátase de imaxes ancestrais, primordiales, como diría J. Burckhardt. Son a sedimentación de antigas formas de ver e contemplar o mundo, heredadas e perpetuadas polas civilizacións e ligadas a fenómenos de herencia xenética que se manifiestan a traveso de imaxes ou arquetipos e forman o sustrato máis fondo do noso inconscente, enigmático e difícil de descifrar. A maioría das veces non hai na historia da persoa ningún acontecemento que faga comprender ese simbolismo.

A ESPERANZA

"No suelen ser nuestras ideas las que nos hacen optimistas, sino que es nuestro talante optimista o pesimista el que hace nuestras Ideas". Miguel de Unamuno 

O sentido de futuro está profundamente arraigado nos seres humanos. Cando somos nenos pensamos como seremos de maiores e de maiores nos ilusionamos facendo plans para o futuro. Pasamos a vida facendo plans sen apenas ser conscentes delo. Todos estes plans, expectativas e ilusións alimentan a  nosa esperanza e nos serven para esquecer ou aliviar a dor existencial que nos producen os acontecementos negativos do noso pasado.

A confianza en que lograremos os nosos anhelos debémoslla a Prometeo, titán creador da humanidade. Por amor, Prometeo quixo dotarnos de luz e coñecemento, pero Zeus non llo permiteu, enfurecido encadeouno a unha rocha e como castigo enviou á terra a Pandora cunha caixa na que se gardaban todos os males. A curiosidade de Pandora ao abrir a caixa, fixo que se liberasen todos os males, expandíndose por toda a terra. Asustada, Pandora pechou a caixa a tempo de que non se liberara a esperanza que nos quedou como consolo.

A esperanza ten que ver co noso pasado. Abrangue as expectativas sobre o futuro e o significado que lle damos ao fado; o destino do xénero humano e a fe en que a maldade, a inxustiza e a violencia non triunfarán e non terán a última palabra.

É unha falacia pensar que planificar o futuro é un elemento fundamental para o noso equilibrio psicóloxico. A sociedade global se nutre desa necesidade humana de anticipar cando xeramos ansiedade. A angustia da incertidume nos invade e nos conmociona quebrando a nosa confianza.

A sensación de inseguridade nos envolve diariamente. A hipocresía política e a corrupción son o pan de cada día. Diariamente recibimos información sobre a morte e a desolación de milleiros de seres humanos. Asistimos impotentes a unha representación na que a economía, as bancarrotas, as débedas , os escándalos de corrupción, a perda dos aforros, a falta de traballo, as enfermedades...e un longo etcétera son unha ameaza constante á que non somos quen de acostumarnos.

Este estado de hipocresía e de abandono de valores humanos que nos invita a mirar para o outro lado cando o "outro" está sendo maltratado e, incluso masacrado, nos desconcerta e desanima contribuindo a un estado xeralizado de indefensión que menoscaba o noso mundo interior e a nosa seguridade.

Nun estado de indefensión, o ser humano está abandoado á súa sorte "nas mans" do sistema nervoso máis primitivo, o sistema nervoso autónomo, que dispara as emocións sen control e se prepara para loitar cun inimigo invisible: o medo.

Este estado de vixianza constante nos impide relaxarnos, interfire na nosa capacidade de relación, inflúe en todos os eidos da nosa vida e incluso nos impide disfrutar do noso tempo de lecer. Ademais debilita o noso sistema inmunolóxico e nos predispón para sufrir doenzas físicas e psicolóxicas. Un estado de alerta prolongado causa trastornos dixestivos, hipertensión, dores xeralizados, agotamiento, tensión nervosa, ansiedade, irritabilidade, mal humor, insomnio, tristeza, aillamento social, pensamentos negativos, dificultade para concentarse, e a moitas persoas as impulsa a buscar alivio no alcol e as drogas.

A SEXUALIDADE

"El sexo es una trampa de la naturaleza para no extinguirse". F. Nietzsche 

O amor e o sexo están profundamente arraigados na mitoloxía da civilización occidental. A vida vese como unha especie de redención, ben porque carecemos de iluminación, porque temos que desprendernos do karma ou porque nacimos baixo o pecado orixinal. Novalis diría que a vida é unha enfermidade do espíritu e polo tanto, unha desgraza.

Unha civilización machista, que lle outorga ao "feminino" o papel de inductora e instigadora do mal, debe aceptar que, curiosamente, a muller sexa o instrumento da vontade de vivir, con ela se inicia o eterno feminino e a traveso dela, a naturaleza crea o devir.

A división e a polaridade transmítense a traveso da sexualidade porque o home experimenta a súa "carencia" e busca completarse para permanecer nun estado de conciencia máis puro que asimila cun estado de felicidade. Busca manterse na unión dos polos opostos, na éxtase da felicidade; anhela volver á unidade.

A sexualidade contén o esquema básico do camiño, a unión dos polos na unidade, a conjunctio oppositorum. Pero a sexualidade ofrece unha felicidade transitoria que so dura un momento e logo perece. Sen embargo, este estado de conciencia pode liberarse unindo os dous polos na mente (alma); é dicir, a traveso do amor, que é atemporal.

A teoloxía cristiana denostou o corpo e o sexo de tal xeito que nós, herdeiros desa tradición, permanecemos no antagonismo irreconciliable entre o sexo e o espíritu e por extensión, entre o corpo e a alma. Confunden transmutación con represión e isto acarrexa graves consecuencias para o desenrolo armónico dos seres humanos.

Resulta comprensible que Freud relacione todos os problemas coa sexualidade. Pero a sexualidade non é máis que unha das formas de expresión da polaridade. C. Jung atribue á polaridade a maioría dos problemas da humanidade e á súa tentativa de unir os dous polos na unidade.

A maioría dos seres humanos anhelan descubrir, experimentar e resolver os seus problemas a traveso do sexo e aquel ou aquela que teña problemas sexuais, nada resolve coa fuxida. A polaridade sol e lua, lume e auga, masculino e feminino non implica valoracións. Cada polo por si so, está incompleto e precisa do outro polo. sería inútil que a auga se queixara por non arder. O lume renuncia a non arder para "crear vida" ao axuntarse coa auga. Entregarse non é doado porque esixe a renuncia do "yo" polo "nós" e que desapareza o predominio do ego.

VANITAS VANITATUM OMNIA VANITAS

"El hombre suele entregar la vida por la bolsa; pero entrega la vida por la vanidad". 

Miguel de Unamuno. 

A vanidade é a ansia por sobrevivirse. Precisamos que os demais nos vexan superiores para sentirnos ben e preferimos a mentira achada por nós que a verdade descuberta por otro. Fainos ilusión que a nosa memoria sobreviva por riba da memoria colectiva. Ávidus malae tamae como diría Tácito. Querer prolongarse no tempo e no espacio é como pretender que os ídolos non sexan derrubados pola masa que os encumbra.

A posteridade non é máis que unha sucesión de memorias. Hay quen afirma que no cristianismo primitivo non aparece a fe na otra vida, senon un próximo fin do mundo e o establecimiento do reino de deus. A noción nietzscheniana do eterno retorno é una idea do orfismo e a idea da vida como un periodo de proba (nirvana), forma parte da cultura helénica. O descubremento da morte, a dor, e o sufrimiento, revélanos o camiño da unidade de Deus. 

A idea de inmortalidade foi utilizada por Pablo de Tarso (xudio fariseo helenizado) para establecer como dogma central do cristianismo a resurrección de Cristo. O verbo se fai carne e padece para que o home se faga á imaxe de Deus, é dicir, inmortal. A creación do mundo e a finalidade da redención é salvarnos da enfermidade provocada polo "pecado" e da morte. En Nícea, e máis tarde no Vaticano triunfou a resurrección da carne. 

A preocupación polo pecado é angustiosa, aínda que Inmanuel Kant diga que a relixión depende da moral e non ao revés. Tal vez porque persiste no inconsciente colectivo a concepción xudea e pagán de que o pecado é algo infeccioso. Ao pecar Adán e Eva, o pecado se transmite como unha enfermidade.

Kierkegard identifica a inmortalidade con eternidade. O pensamento abstracto é sub specie aeterni e fai abstracción do concreto, do temporal, do devir da existencia, da inquietude da persona situada na existencia por una conxunción do eterno e o atemporal. A existencia é separación porque alonxa o "pensamento" do Ser, divide ao sujeto do objecto. Existir é estar fóra, diseminado no tempo e no espacio.

O individuo mentres existe xamais topa identidade entre ego, objecto e espíritu. O pensamento xamais alcanzará a inmortalidade. A fe na inmortalidade é irracional pero a razón e a intuición se precisan mútuamente. O coñecemento do espíritu necesita do corazón. Querer é crer, e é tan forte, que sobrepasa á razón. Antes que o racionalismo sempre estará o vitalismo coa vontade ergueita sobre a razón. 

A fin da vida é vivir e non explicar e a razón  e a vida repousan nun engano permanente. A razón nega a conciencia e o escepticismo vital procede do choque entre a razón e o desexo provocando a incertidume. Non podemos definir ao Ser (ou a Deus) porque sería imposible limitalo na nosa mente para explicalo.