AUTOCONCEPTO E TRASCENDENCIA

"Ser responsable significa ser selectivo, ir eligiendo." V. Frankl

Unha das características máis importantes da personalidade é o autoconcepto. Unha sociedade constituida por persoas cun baixo nivel de autoconcepto non pode ser considerada unha verdadeira sociedade, ou alomenos non funcionará ben. C. Rogers (1964) sinala que unha personalidade sana permite que a persoa se desenrole como realmente é, pero as esixencias da socialización non permiten que ese desenrolo careza de control. Básicamente o desenrolo do autoconcepto é a historia da tensión entre o que a persoa é e o que a sociedade lle permite.

O autoconcepto dos propios pais e o xeito en que tratan aos seus fillos influirán no autoconcepto do neno ou nena. En xeral, os nenos con nais con alto autoconcepto teñen un autoconcepto máis elevado que aqueles que teñen nais con autoconcepto baixo. Na escola o autoconcepto do estudante está influído pola imaxe que o mestre ten del. O feito de que o neno teña pai e nai representa un posible risco para o desenrolo do seu autoconcepto, xa que o pai e a nai poden ter distintas expectativas e desexos con respecto a él. Se os desexos dos pais difiren entre sí, o neno se enfronta a un dilema imposible de solucionar, xa que nunca poderá conseguir a estima dos dous. Wyer (1965) comprobou que, canto máis en desacordo están os pais con respecto á eficacia do seu filo e ás expectativas que teñen con él, menos eficaz será o cumprimento das esixencias académicas deste. 

Rogers desenrolou unha terapia que chamou "centrada no cliente" que se basea na idea de que só a persoa implicada pode coñecer verdadeiramente o seu "yo" real. A tarefa do terapeuta consiste en "facilitar" que o cliente se coñeza a sí mesmo. O máis interesante desta terapia consiste en que a tarefa do terapeuta non é determinar que é o mellor para o seu cliente, senón que é a implicación da persoa no desenrolo do seu "yo" a que logra os mellores resultados.

Unha das técnicas máis utilizadas pola sociedade en xeral e polos pais en particular é reforzar a conducta desexada. Os sorrisos, as loubanzas, o cariño e outros reforzos son determinantes poderosos da conduta, especialmente cando se teñen cubertas as necesidades biolóxicas básicas. Se unha persoa cun autoconcepto baixo se considera a sí mesma pouco fiable, pouco atractiva, pouco intelixente, débil, etc., as consecuencias para a súa conduta son desastrosas. A persoa probablemente fracasará e terá unha vida desgraciada. Sen embargo, podemos cambear ese autoconcepto e que a conduta da persoa tamén cambie e poida colocarse nunha situación na que lle sexa posible comenzar a pensar no éxito. Se unha persoa pensa que é atractiva, intelixente, eficaz, realmente o é. 

Victor Frankl (1991) suliña a importancia da transcendencia, de atoparlle un significado á vida que vai máis aló dun mesmo. Brota así o mundo dos valores inmutables, contundentes e universais. O valor é un ben obxectivo, que perfecciona ao ser humano e o fai mellor, é o ben que todos buscan porque é quen de saciar a sede da persoa. A conciencia subxectiva aparece cando a persoa volve a atención cara o seu interior. Logo de coñecerse a fondo é cando se volta a mirada cara o exterior, tomando conciencia do obxectivo en toda a súa dimensión. ¿cal é o meu "yo" real e o meu "yo" ideal? ¿qué pretende o sistema e que modelos me ofrece?. É preciso enriquecer a conciencia crítica, coñecernos primeiro para logo disfrutar cunha axeitada autoestima o coñecemento que nos ofrece a realidade.

O mundo dos valores permítenos fuxir do vacío existencial (núcleo das neuroses), da sensación de vivir absurdamente. Para a psicoanálise a dialéctica establécese entre o desexo do pracer e o desexo de poder, pero non son máis ca efectos, nunca fins en sí mesmos. O sentido da propia vida é algo que se vai topando no camiño e é subxectivo. Os valores teñen a función de aliviar a búsqueda. A actitude fronte ao sufrimento e as situacións difíciles; o heroísmo da loita persoal; o goce e o disfrute estético e o que un é quen de crear, abrindo unha fiestra cara novas formas de vida. A autorrealización lévanos a sacar o máximo proveito das nosas posibilidades, estando abertos á experiencia. Este "being process" (chegar a ser) condúcenos a gañar confianza en nós mesmos.

"Vive como si estuvieras viviendo por segunda vez y como si la primera vez hubieras actuado tan desacertadamente como ahora estás a punto de obrar.". V. Frankl